در این مقاله خواهیم گفت چه می‌شود که علائم ام اس یا «اسکلروز چندگانه» بروز می‌کنند، و همچنین شما را با چند نکته برای جلوگیری از بروز علائم آن آشنا می‌کنیم. در اسکلروز چندگانه یا ام اس، سیستم ایمنی اشتباها به سیستم عصبی مرکزی (مغز و نخاع) که با پوششی از میلین بوجود آمده‌اند (لایه‌ای عایق از پروتئین و چربی که از بخشی از سلول عصبی به نام فیبر عصبی یا آکسون محافظت می‌کند) حمله می‌کند.
آسیب به میلین و به آکسون‌های زیرین، انتقال تکانه‌های عصبی بین مغز و سایر قسمت‌های بدن را قطع یا متوقف می‌کند، که منجر به بروز علائم و نشانه‌های ام اس می‌شود. این نشانه‌ها می‌توانند شامل کاهش بینایی، مشکلات تعادل، خستگی، بی حسی، سوزن سوزن شدن، و بسیاری علائم دیگر (بسته به جایی که آسیب رخ می‌دهد) باشند.
در حالیکه برخی از علائم ام اس می‌توانند طولانی مدت یا دائمی باشند، در رایج ترین نوع ام اس که ام اس عودکننده – فروکش کننده نامیده می‌شود، سایر علائم معمولا پس از مدت کوتاهی ناپدید می‌شوند. هنگامیکه علائم دوباره ظاهر شوند یا علائم جدید پدیدار گردند، به آن یک عود، تشدید، یا حمله ام اس می‌گویند.
چه چیزی یک عود ام اس را مشخص می‌کند؟
یک عود، باید حداقل ۳۰ روز بعد از آخرین حمله شما رخ دهد، و علائم جدید یا تکرای باید حداقل بمدت ۲۴ ساعت طول بکشند، تا بعنوان یک عود واقعی در نظر گرفته شود. بعد از عود علائم حاد، علائم برای ماه‌ها یا حتی سال‌ها فروکش کرده یا بطور کامل ناپدید می‌شوند.
علائم یک عود ام اس
علائم عود ام اس از فردی به فرد دیگر متفاوت است. با اینحال برخی از علائم شایعی که نشان دهنده عود هستند، عبارتند از:
- خستگی شدید
- بی حسی و سوزن سوزن شدن در دست‌ها و پاها
- درد چشم یا تاری دید
- ضعف
- مشکلات تعادل
- مشکلات مثانه یا روده
به گفته دکتر تانوجا چیتنیس، استادیار مغز و اعصاب و مدیر مرکز Partners Pediatric MS Center در بیمارستان عمومی ماساچوست برای کودکان: علائم یک عود ام اس معمولا در طول یک دوره چند روزه آغاز می‌شوند.
علل یک عود
عودها توسط التهاب در سیستم عصبی مرکزی که به نواحی میلین آسیب می‌رساند، بوجود می‌آیند. تشخیص آنکه چه چیزی دقیقا باعث التهاب می‌شود، می‌تواند دشوار باشد. با اینحال دکتر چیتنیس می‌گوید: عودها می‌توانند توسط عفونت‌ها از جمله عفونت‌های مثانه ایجاد شوند و او می‌افزاد: برخی شواهد نشان می‌دهند که استرس ممکن است باعث عود شود، اما هنوز در این مورد، اختلاف نظر وجود دارد.
یک تصور غلط این است که واکسن‌ها، خطر یک عود ام اس را افزایش می‌دهند. او می‌گوید: شواهد محکمی وجود دارد که واکسیناسیون، باعث عود ام اس نمی‌شود.
جلوگیری از عودهای ام اس
اگرچه نمی‌توان بطور کامل از عودها پیشگیری کرد، اما گاهی اوقات می‌توان از چیزهایی جلوگیری کرد که می‌توانند باعث بروز آنها شوند. بعنوان مثال، از آنجا که عودها می‌توانند توسط عفونت بوجود بیایند، مهم است که در طول فصل سرماخوردگی و آنفولانزا، دستهایتان را مرتبا بشویید و تا زمانیکه هیچ دلیل پزشکی برای انجام ندادن آن وجود ندارد، هر سال واکسن آنفولانزا بزنید.
انجام اقدامات لازم برای کاهش خطر ابتلای شما به عفونت‌های دستگاه ادرای نیز می‌تواند مفید باشد. اقدامات مفیدی که می‌توانید انجام دهید، عبارتند از:
- نوشیدن مقدار زیادی آب یا مایعات دیگر برای دفع باکتری‌ها
- ادرار کردن در هنگامیکه احساس نیاز می‌کنید
- مراجعه به پزشک برای درمان هرگونه مشکلات مداوم مثانه مانند بی اختیاری ادرار یا احتباس ادراری
برخی از کارشناسان، نوشیدن آب قره قاط را بصورت روزانه بمنظور جلوگیری از عفونت‌های مثانه، توصیه می‌کنند. در حالیکه ثابت نشده این کار موثر باشد، اما به احتمال زیاد ضرری هم ندارد.
مدت، شدت و بهبودی
عودها بسته به پاسخ شما به درمان، می‌توانند از چند روز تا چند هفته طول بکشند. گاهی اوقات ممکن است یک عود مختصر از علائم اتفاق بیفتد و سپس بدون هیچ درمانی برطرف شود. این، «تشدید کاذب» نامیده می‌شود و از لحاظ فنی بعنوان یک عود طبقه بندی نمی‌شود. تشدیدهای کاذب معمولا توسط افزایش درجه حرارت بدن بوجود می‌آیند و هنگامیکه دمای بدن خنک شد ناپدید می‌شوند، گاهی اوقات تنها در عرض چند دقیقه.
شدت عود از فردی به فرد دیگر و از یک حمله به حمله دیگر، متفاوت است. برخی تحققیات از جمله مطالعه‌ای که در سال ۲۰۱۴ در مجله مغز و اعصاب منتشر شد، نشان می‌دهد که افرادی با سطوح ویتامین D بالاتر، عودهای کم شدت تری دارند. ریکاوری (بازیابی) نیز متغیر است. چیتنیس می‌گوید که افراد جوان تر معمولا بهتر از افراد مسن‌تر، از عودها بازیابی می‌شوند.
با توجه به یک مطالعه که در آگوست ۲۰۱۵ در مجله مغز و اعصاب منتشر شد، بازیابی ضعیف از عودها در ۵ سال اول پس از تشخیص می‌تواند یک عامل خطر برای بروز ام اس پیشرونده ثانویه زودهنگام باشد.
درمان برای عودهای ام اس
ممکن است عودهای خفیف به درمان نیاز نداشته باشند، اما عودهای شدیدتر که بر توانایی فرد برای انجام فعالیت‌ها تاثیر می‌گذارند، می‌توانند با داروهای استروئیدی دوز بالا برای چند روز، بمنظور کوتاه کردن مدت زمان عودها درمان شوند. استروئیدها، التهاب را کاهش داده و علائم را تسکین می‌دهند، اما آسیب وارد شده به اعصاب را معکوس نمی‌کنند.
دکتر بروس ببو، معاون بخش تحقیق انجمن ملی ام اس می‌گوید درمان‌های اصلاح کننده بیماری برای ام اس برای درمان عودها بکار نمی‌روند، اما بنظر می‌رسد برخی از درمان‌های جدیدتر، در جلوگیری از آنها موفق عمل می‌کنند. وی می‌گوید: بنظر می‌رسد درمان‌ها در کاهش تعداد دفعات عودها و التهاب که باعث بروز آنها می‌شود و آسیبی که این عودها به بدن وارد می‌کنند، در حال پیشرفت هستند.
بعنوان مثال با توجه به یک مطالعه که در شماره اکتبر ۲۰۱۳ مجله Expert Opinion on Pharmacotherapy منتشر شد، مشخص شد که دی متیل فومارات (یک داروی خوراکی که در سال ۲۰۱۴ تایید شد) میزان عود را بطور قابل توجهی کاهش می‌دهد. و آلمتوزوماب (یک داروی بیولوژیکی داخل وریدی که در سال ۲۰۱۴ تایید شد) می‌تواند سیستم ایمنی بدن را بازنشانی کند و بطور بالقوه در دراز مدت، عودها را کاهش دهد.
دوره نقاهت پس از یک حمله ام اس
برخی از افراد پس از یک عود ام اس، مجددا کارایی کامل را بدست می‌آورند، در حالیکه برای بقیه، بهبودی ممکن است نسبی باشد. انواع مختلفی از متخصصان توانبخشی (از جمله فیزیوتراپ‌ها، آسیب شناسان گفتار و زبان، کار درمانگرها و متخصصان شناختی) می‌توانند نقش مهمی در کمک به شما برای بدست آوردن مجدد عملکرد فیزیکی و روانی پس از یک عود، ایفا کنند.
